Dane statystyczne ZSRR w XX wieku
Opublikowano: 18 czerwca 2021
Jednym z zasadniczych problemów związanych z analizą przemian gospodarczych i społecznych, które dokonały się w Związku Radzieckim na przestrzeni jego istnienia w XX wieku są dane statystyczne ZSRR. A w zasadzie ich brak. Szczególnie tych pokazujących tendencje rozwojowe w gospodarce sowieckiej. Problemy te dotyczą podstawowych mierników takich jak na ten przykład Produkt Krajowy Brutto (PKB). A jest on potrzebny do analizy ewolucji gospodarki sowieckiej na przestrzeni wielu dekad XX wieku. Te problemy dotyczą wielu kwestii, będących jednocześnie cechami charakterystycznymi określającymi istotę ZSRR.
Statystyka państwowa w ZSRR
Statystyka państwowa w Związku Sowieckim funkcjonowała dokładnie tak jak całe państwo. Czyli nie miała wiele wspólnego z obiektywnym, naukowym podejściem do problemu. W wielu przypadkach dane nie były w ogóle pozyskiwane. A te które ostatecznie zbierano były najczęściej fałszowane, tak by pasować do aktualnych potrzeb wynikających na ten przykład z konieczności realizacji planów ekonomicznych. Nałóżmy na te zasadnicze podstawy filtr nieudolności urzędników, niechlujstwa i ogólnego rozkładu systemu w okresie schyłkowym imperium. A wreszcie dodajmy nieprzepartą chęć do utajniania nawet najbardziej bezpiecznych elementów życia społeczno-gospodarczego Kraju Rad, czy wręcz próbę zafałszowania rzeczywistości. I mamy pełen obraz komplikacji, jakie stoją przed dzisiejszym zainteresowanym zmianami, których doświadczał ZSRR.
Ze względu na własne potrzeby naukowo-ilościowe, a także ze względu na świadomość trudnego dostępu do jednolitych baz statystycznych w tym zakresie spróbuję takie dane zamieścić. Powstaną w związku z tym cztery wpisy analizujące dane statystyczne ZSRR, w których postaram się przedstawić:
1. Zmiany PKB w ZSRR w latach 1929-1991
2. Tempo wzrostu gospodarczego ZSRR w latach 1929-1991
3. Zmiany demograficzne w ZSRR w latach 1929-1991
a jako bonus porównanie potencjału gospodarczego Związku Radzieckiego i Stanów Zjednoczonych w latach 1929-1991.
Jak starczy mi zapału to kolejnym etapem będzie pokazanie tych najważniejszych wskaźników dla poszczególnych państw satelickich ZSRR w drugiej połowie XX wieku. Do zgromadzenia danych wykorzystałem m.in. poniżej wymienione źródła.
Źródła:
1. Ofer G., Soviet Economic Growth: 1928-1 985, RAND/ UCLA Centre for the Study of Soviet International Behavior, May 1988.
2. Maddison A., The World Economy: A Millennial Perspective, Development Centre of the Organisation for Economic Co–Operation and Development, OECD 2001.
3. Harrison M., GDPs of the USSR and Eastern Europe: Towards an Interwar Comparison, Europe-Asia Studies 46:2 (1994).
4. Bergson A., The USSR Before the Fall: How Poor and Why, Journal of Economic Perspectives — Volume 5, Number 4 — Fall 1991.
5. Soviet Economy in the 1980’S problems and prospects: Selected papers. Joint Economic Committee, Congress of the United States, U.S. Government Printing Office, Washington: 1983.
6. S. Bureau of the Census, USA/USSR: Facts and Figures, U.S. Government Printing Office, Washington, DC, 1991
Nie uwzględniłem radzieckich źródeł z tego okresu, ze względów wymienionych powyżej. Wykorzystałem natomiast zachodnioeuropejskie i amerykańskie raporty przygotowywane na potrzeby urzędów amerykańskich. Być może zrobiłem to z nadmiernym optymizmem zakładając ich przynajmniej częściową obiektywność.
Dane statystyczne dla ZSRR w XX wieku
Dolar G-K
W wyliczeniach użyłem dolara Geary-Khamis (G-K $), znanego również jako dolar międzynarodowy. Pojawił się on w latach 70 ubiegłego wieku jako umowna jednostka walutowa o parytecie siły nabywczej równej, w danym momencie, wartości dolara amerykańskiego. Do dnia dzisiejszego G-K $ jest używany przez różne instytucje międzynarodowe do określania parytetu siły nabywczej pieniądza w różnych krajach. I dobrze się spisuje wykorzystany do porównań ich potencjału gospodarczego. Normalnie porównanie rozmiarów produkcji w różnych państwach, w oparciu o ich własne systemy walutowe jest trudnym, czy wręcz niewykonalnym zadaniem. I właśnie w tym miejscu pojawia się dolar G-K by to ułatwić.
Dane statystyczne ZSRR-analiza
Gdy już zgromadzi się zestaw porównywalnych danych w określonym przedziale czasowym, zdecydowanie łatwiej jest analizować przyczyny zmian, które następują w poszczególnych gospodarkach. W tym konkretnym przypadku przedstawię i krótko omówię wzrost gospodarczy i problemy gospodarcze, przed którymi stał Związek Radziecki. Zarówno w okresie budowy imperium i jego gwałtownego upadku. Myślę, że ciekawym elementem tych rozważań może być próba porównania zmian w charakterze reżimu politycznego. Czy wreszcie tempa wzrostu gospodarczego obszaru za Żelazną Kurtyną. A także wprowadzanych zmian modernizujących sowiecką gospodarkę.
W trakcie lat następujących po rewolucji bolszewickiej, czyli mniej więcej od końca pierwszej wojny światowej, aż do upadku w 1991 roku, Związek Radziecki przeszedł długą drogę w rozwoju społeczno-gospodarczym. Drogę naznaczoną spektakularnym rozwojem i równie spektakularnymi katastrofami. Niezaprzeczalna jest jednak przemiana, która dokonała się w tym specyficznym tworze społecznym, politycznym i ekonomicznym. Oznaczała ona przejście od nierozwiniętej, czy wręcz zacofanej gospodarki, opartej na produkcji rolnej, w kierunku silnie uprzemysłowionego państwa z PKB przez długi czas ustępującym jedynie Stanom Zjednoczonym Ameryki.
Aż do późnych lat pięćdziesiątych, a może także później, w okresie wojny wietnamskiej, głównym problemem ekonomistów i politologów w państwach demokratycznych była odpowiedź na jedno pytanie. Kiedy Związek Radziecki dogoni Stany Zjednoczone? Nie czy w ogóle dogoni, ale właśnie, kiedy. Dziś oczywiście wiadomo, że nigdy to nie nastąpiło i tak naprawdę zrównanie gospodarek obu bloków nie miało prawa nigdy nastąpić. Jednak nadal frapującym pytaniem pozostaje, jak tak potężne państwo, obfitujące we wszelkie możliwe zasoby mogło upaść tak nisko.
W innych wpisach staram się w jakimś stopniu poruszyć te problemy (np. Gospodarczy upadek ZSRR, a dzisiejsza Polska). I stąd wiem jakim problemem jest dostęp do porównywalnych, w badanym przedziale czasowym, danych.
Dane statystyczne ZSRR
W tym wpisie jeszcze króciutko o tym co działo się z gospodarką carskiej Rosji. A szczególnie w latach poprzedzających rewolucję bolszewicką i w pierwszych dekadach funkcjonowania ZSRR.
Dane statystyczne ZSRR i carskiej Rosji
Poczynając od roku 1700 carska Rosja potrzebowała niemal 120 lat by podwoić wielkość swojego PKB. By w kolejnych dekadach i stuleciach tempo zmian było wyraźnie szybsze. I tak kolejne podwojenie wartości PKB nastąpiło w niecałe 50 lat później (około roku 1870). A na przełomie XIX i XX wieku poziom PKB Rosji, liczony przy pomocy międzynarodowego $ (indeks G-K$) wyniósł nieco ponad 150 tys. Co oznaczało podwojenie wartości PKB w trakcie kolejnych 30 lat.
Dane statystyczne ZSRR i Rosji carskiej wskazują, że tempo rozwoju wyraźnie wzrosło. A to oznaczało, że zmiany te pozostawały daleko w tyle w porównaniu do przeżywających rewolucję przemysłową państw Zachodu. Zresztą dalej już nie było tak dobrze, co oczywiście wiąże się z pierwszym z dwóch największych konfliktów, jakich doświadczył współczesny świat. Czyli pierwszą wojną światową. A w przypadku Rosji swe piętno na gospodarce wypaliła także budząca się do życia rewolucja bolszewicka. To oznaczało, że kolejny wzrost wartości PKB o 100% nastąpił dopiero w przeddzień II Wojny Światowej. Co działo się dalej z gospodarką ZSRR i jego populacją, a także jak wypadał w porównaniu do osiągnięć USA w kolejnych wpisach.
Tagi: Federacja Rosyjska, gospodarka, ZSRRUdostępnij ten post:
Powiązane treści
Rezygnacja Timmermansa. Czy to koniec Europej...
Niemcy i zielony ład. Korzenie rewolucji...
Rynek pracy w Hiszpanii...
[…] o przemianach gospodarczych w byłym Związku Radzieckim i dzisiejszej Federacji Rosyjskiej (patrz: Dane statystyczne ZSRR w XX wieku) warto wspomnieć o zmianach demograficznych, które w sposób zasadniczy łączą się z […]