Gospodarka Panamy
Opublikowano: 25 marca 2023

Niewątpliwie gospodarka Panamy jest jedną z najszybciej rozwijających się w Ameryce Środkowej. To powoduje, że cały kraj postrzegany jest za jeden z najbardziej stabilnych i najlepiej prosperujących w regionie. I rzeczywiście w porównaniu do swoich sąsiadów – Kolumbii, Hondurasu, Nikaragui, El Salwador, a nawet Kostaryki – rozwija się dynamicznie.

Panama to mały kraj położony w Ameryce Środkowej, z populacją nieznacznie przekraczającą 4,5 miliona osób. Kraj ma gospodarkę opartą przede wszystkim na usługach, które odpowiadają za około 80% produktu krajowego brutto (PKB). Głównym źródłem dochodów jest status raju podatkowego i świadczone usługi finansowe. Możesz o tym przeczytać tu: Panama – raj podatkowy. A także usługi transportowe i logistyczne związane z Kanałem Panamskim. Inne sektory – turystyka, rolnictwo czy przemysł – odgrywają mniejszą rolę.

To co pomaga Panamie w dynamicznym rozwoju to jej strategiczne położenie. Panama pełni dziś rolę pomostu między Ameryką Północną i Południową. Siłą rzeczy staje się więc jednym z najważniejszych punktów handlu międzynarodowego na mapie świata. Panama ma również podpisane umowy o wolnym handlu z wieloma państwami, w tym z USA, Chinami i Unią Europejską. To przyciąga inwestycje zagraniczne i przyspiesza tempo wzrostu gospodarczego.

Gospodarka Panamy w dobie globalizacji

Lata poprzedzające pandemię, był najprawdopodobniej ostatnimi, charakteryzującymi się pogłębieniem procesów globalizacyjnych. Perspektywy narastania tendencji globalizacyjnych skłaniały do optymizmu i świat oczekiwał dalszych wzrostów powiązań gospodarczych i zagęszczenia sieci transportu. W związku z tym Panama dużo zainwestowała w swoją infrastrukturę, szczególnie tą związaną ze swoją specyficzną pozycją na mapie gospodarczej świata. Rozbudowano i unowocześniono Kanał Panamski. Wbudowano nowe porty przeładunkowe, zwiększyła się długość autostrad i dróg ekspresowych. Prace modernizacyjne trwały na lotnisku Tocumen (Aeropuerto Internacional de Tocumen) i mniejszych lotniskach w kraju, co jeszcze bardziej wzmocniło jej pozycję jako głównego centrum handlu międzynarodowego i logistyki w Ameryce Środkowej i jednego z najważniejszych w skali globalnej. Pozytywne zmiany w procesach globalizacyjnych gwałtownie spowolniły po wybuchu pandemii, a gwóźdź do trumny globalizacji wbił Kreml najeżdżając Ukrainę.

Wykres 1. Gospodarka Panamy – zmiana poziomu PKB w latach 2000 – 2021 w %

Przed pandemią COVID-19 Panama (zaznaczona na wykresie 1 kolorem czerwonym) rozwijała się znacznie szybciej w stosunku do średniej wartości zmiany PKB dla państw Ameryki Łacińskiej (zaznaczona na wykresie 1 kolorem niebieskim), dzięki czemu osiągnęła status kraju o wysokich dochodach. W latach 2000 – 2021 PKB Panamy rósł w średniorocznym tempie o 5,2%, natomiast w ostatnich latach przed pandemią (2014 do 2019) PKB Panamy rósł średnio o ponad 4,6%. W tym samym czasie wzrost PKB w całym regionie Ameryki Łacińskiej i Karaibów wyniósł średniorocznie 1 %w latach 2000-2021 i 2,4% w latach poprzedzających pandemię. Różnica jest ogromna, a na jej wysokość wpłynął przede wszystkim sektor usług w Panamie, który był głównym motorem zmian, przyczyniając się do prawie dwóch trzecich wzrostu PKB Panamy w latach poprzedzających globalną pandemię.

Gospodarka Panamy w okresie pandemii covid-19

Obserwując zmiany poziomu PKB per capita w dolarach US, liczone w cenach bieżących, łatwo można dostrzec korzystną sytuację Panamy. Przede wszystkim na tle państw o niskich i średnich dochodach, jak również krajów Ameryki Łacińskiej. Sytuacja Panamy na tle gospodarki światowej nie charakteryzuje się już tak dużą przewagą (wykres 2). Gwałtowny spadek PKB w okresie pandemii przyniósł silne zubożenie społeczeństwa. A poprawa koniunktury w pierwszych miesiącach po zniesieniu restrykcji covidowych nie zmieniła jeszcze tej sytuacji. Choć muszę podkreślić, że na tle sąsiednich państw sytuacja w Panamie jest bez porównania lepsza. W roku 2021 poziom PKB per capita w dolarach US, liczone w cenach bieżących wyniósł w Panamie blisko 15 tyś. W sąsiedniej Kolumbii był już 2,5 krotnie niższy. A w pobliskiej Nikaragui wskaźnik wyniósł tyko 2 tyś USD per capita, czyli był siedem razy niższy niż w Panamie.

Na tym tle warto pokazać nasz kraj. W Polsce poziom PKB per capita w dolarach US, liczone w cenach bieżących wyniósł 18 tys., aby w kolejnym roku (2022) znacząco wzrosnąć. Nie podejmuję się wyliczenia wartości w USD, a oficjalne i porównywalne statystyki w USD jeszcze nie są dostępne. Natomiast w euro wzrost bez przeliczania na USD i bez uwzględnienia per capita wyniósł ponad 12%, ale ważne są zmiany populacji (pytanie w jakim stopniu uwzględnić należy uchodźców z Ukrainy z nadanym numerem PESEL).
Obecnie, pomimo rosnącej w siłę po pandemii gospodarki Panamy, kraj nadal stoi przed wyzwaniami związanymi z nierównością dochodów i ubóstwem. Mimo dużej skali (jak na Amerykę Łacińską) programów socjalnych, nędza jest nadal codziennością dla wielu Panamczyków. Może nie widać tego w centrum Panama City, gdzie zwiedzającego otaczają szklano – aluminiowe drapacze chmur. Wystarczy jednak wsiąść w autobus i po półtoragodzinnej jeździe dojechać z Panama City do portu w miejscowości Colón. Różnica jest diametralna. A typowa dla Ameryki Łacińskiej bieda wygląda zza każdego rogu portowych ulic.

Wykres 2. Gospodarka Panamy – PKB per capita w latach 2000-2021, USD w cenach bieżących

Panama w post-pandemicznej odbudowie

Pozytywny trend gospodarczy z ostatnich lat w oczywisty sposób odwróciła pandemia. Zepchnęła ona Panamę z powrotem do statusu państwa o średnim dochodzie. Ze względu na swoją otwartość gospodarczą i ścisłe relacje z całym światem Panama była krajem najbardziej dotkniętym pandemią COVID-19 w Ameryce Środkowej. Gospodarka Panamy została niemal zamrożona w pierwszych miesiącach pandemii. Panamskie lotniska były zamknięte przez większą część 2020 roku. W rezultacie PKB Panamy spadł o niemal 18 procent w 2020 roku. Pozytywne tendencje gospodarcze powróciły w roku 2021 i PKB kraju wzrósł o ponad 15% (wykres 1). Ta zmiana przywróciła Panamie status kraju o wysokich dochodach. Jednak skutki społeczne kryzysu związanego z COVID-19, w tym przede wszystkim ubóstwo i brak pracy, są nadal widoczne.

Dynamiczny wzrost PKB związany był oczywiście z poprawą koniunktury w skali globalnej. To przełożyło się na wyższą produkcja miedzi i wzmożony ruch przez Kanał Panamski (wzrost wolumenu ładunków o 11%). Rosła także liczba pasażerów biznesowych i turystów na lotniskach (dwukrotny wzrost). Wzrostu doświadczyła także konsumpcja wewnętrzna, a pozytywne zmiany napędzała ekspansywna polityka fiskalna, szczególnie w sferze inwestycji publicznych.
Rząd Panamy oczekuje, że wzrost PKB ustabilizuje się na poziomie około 5 procent w średnim okresie. Napędzany będzie konsumpcją prywatną i inwestycjami prywatnymi. Równocześnie padają rządowe deklaracje, że wydatki publiczne będą umiarkowane w średnim okresie w warunkach konsolidacji fiskalnej. Wiadomo, wszyscy obawiają się negatywnych konsekwencji inflacji. Zobaczymy. Tymczasem prognoza na 2022 rok to wzrost gospodarczy o ponad 6%.